Γιατί τα επώδυνα συναισθήματα του παρελθόντος επαναλαμβάνονται;

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική άποψη, οι άνθρωποι έχουν την ασυνείδητη αλλά ισχυρή εσωτερική τάση να εμπλέκονται σε καταστάσεις που τους κάνουν να επαναβιώνουν δυσάρεστα συναισθήματα συνδεδεμένα με επώδυνες εμπειρίες του παρελθόντος. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «καταναγκαστική επανάληψη του παρελθόντος» και συναντάται συχνότερα σε ανθρώπους που κατά τα παιδικά τους χρόνια βίωσαν σοβαρές συναισθηματικές δυσκολίες ή τραυματικές εμπειρίες μέσα στην οικογένειά τους. Π.χ. μία γυναίκα που κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας βίωσε τη βίαιη συμπεριφορά του πατέρα προς τη μητέρα της είναι περισσότερο πιθανό να «θυματοποιείται» στις ερωτικές σχέσεις που συνάπτει ή να εμπλέκεται σε βίαιες ερωτικές σχέσεις.

Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν την τάση να αναβιώνουν στην ενήλικη ζωή τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος θεωρούν λανθασμένα ότι αυτό οφείλεται σε ένα «κακό παιχνίδι της τύχης τους». Σπάνια συνειδητοποιούν ότι η καταναγκαστική επανάληψη του επώδυνου παρελθόντος οφείλεται στην μη συνειδητή επιδίωξή τους να αποκτήσουν μία αίσθηση ελέγχου στα τραύματά τους. Επιπλέον, όταν οι άνθρωποι επαναφέρουν στη σύγχρονη ζωή τους μία παλιά τραυματική εμπειρία διατηρούν ασυνείδητα την ελπίδα ότι ίσως αυτή τη φορά θα μπορέσουν να δώσουν μία καλύτερη λύση στο πρόβλημά τους. Όμως αυτό δεν επιτυγχάνεται επειδή η ασυνείδητη τάσης τους να επαναλαμβάνουν το παλιό τραύμα επηρεάζει τελικά την έκβαση των γεγονότων.

Σύμφωνα με την Scarf (1987), μέσα από την επαναβίωση των επώδυνων καταστάσεων του παρελθόντος οι άνθρωποι προσπαθούν με μη συνειδητό τρόπο να διατηρήσουν ζωντανό το παρελθόν τους, να το επανενεργοποιήσουν μέσα στο παρόν και έτσι να πετύχουν μία έμμεση ψυχολογική επανασύνδεση με τους γονείς τους. Π.χ. ένας άνδρας που θεωρεί ότι δεν έλαβε από τους γονείς του τα απαραίτητα συναισθηματικά εφόδια μπορεί να συμπεριφέρεται στην ερωτική του σύντροφο με τρόπο που δείχνει ότι εκείνη δεν μπορεί να τον καλύψει συναισθηματικά, επιδιώκοντας ασυνείδητα μέσα από την ερωτική του σχέση να καλύψει τα συναισθηματικά κενά της παιδικής του ηλικίας. Το πιο συχνό αποτέλεσμα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ο άνδρας που λειτουργεί κατά αυτό τον τρόπο άθελά του να «ωθήσει» τη σύντροφό του να του φερθεί όπως ακριβώς και οι γονείς του. Έτσι, όπως επεσήμανε και ο Freud, η καταναγκαστική επανάληψη του παρελθόντος είναι ένας τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι «θυμούνται» τα εντονότερα συναισθηματικά γεγονότα του παρελθόντος τους.

Η αποφυγή της τάσης της καταναγκαστικής επανάληψης του επώδυνου παρελθόντος επιτυγχάνεται μόνο σταδιακά μέσα από τη διαδικασία της Ατομικής Ψυχοθεραπείας. Μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία ο θεραπευόμενος επεξεργάζεται και «μεταβολίζει» τα δύσκολα συμβάντα της παιδικής του ηλικίας και «μαθαίνει» να αναγνωρίζει τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους οι επώδυνες εμπειρίες του παρελθόντος επανεμφανίζονται στην ενήλικη ζωή με διαφορετικούς «ηθοποιούς».

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Παπαδάκη-Μιχαηλίδη Ε. (2014) Από τους γονείς στους ερωτικούς συντρόφους. Εκδόσεις Πεδίο.

Scarf, M.(1987). Intimate patterns in love and marriage. New York: Ballantine Books.