Τα σημάδια του άγχους στην προσχολική ηλικία

Κατά τη διάρκεια της βρεφικής και της προσχολικής ηλικίας το παιδί βιώνει ραγδαίες φυσικές, συναισθηματικές και γνωστικές αναπτυξιακές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές σε συνδυασμό με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες που αφορούν κυρίως το άμεσο περιβάλλον της οικογένειας (σχέση γονέων, μετάβαση στο παιδικό σταθμό ή το νήπιο, εξωσχολικές δραστηριότητες, κ.α.) και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού συχνά δημιουργούν σε αυτό άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο σοβαρά συμπτώματα άγχους.

Αυτό σημαίνει ότι ένας ελεγχόμενος βαθμός άγχους είναι αναμενόμενο να βιώνεται ακόμη και κατά τη διάρκεια της βρεφικής ή της προσχολικής ηλικίας. Όμως, το κατά πόσο συγκεκριμένα συμπτώματα άγχους ενός παιδιού μικρής ηλικίας μπορεί να εξελιχθούν σε ένα περισσότερο σοβαρό πρόβλημα εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το πόσο αντιληπτά γίνονται αυτά τα συμπτώματα από το άμεσο οικογενειακό ή/και σχολικό περιβάλλον του παιδιού. Αυτό συνεπάγεται ότι οι γονείς και οι φροντιστές ή εκπαιδευτικοί που είναι "ευαίσθητοι" στο να αντιληφθούν τα συμπτώματα άγχους ενός παιδιού και να ανταποκριθούν στις συναισθηματικές του ανάγκες, συνεισφέρουν στο να αποκτήσει σταδιακά το παιδί την ικανότητα να το διαχειρίζεται δημιουργικά.

Πώς όμως μπορεί να καταλάβει ένας γονέας ή ένας εκπαιδευτικός ότι ένα παιδί προσχολικής ηλικίας υποφέρει από υπερβολικό άγχος;

Τα σημεία της συμπεριφοράς στα οποία οφείλει να επικεντρωθεί ένας ενήλικας για να καταλάβει εάν ένα πολύ μικρό παιδί υποφέρει από υπερβολικό άγχος είναι τα εξής:

Απότομες αλλαγές στις συνήθειες ύπνου ή/και φαγητού του παιδιού. Η ένταση που προκαλεί το άγχος στο ανθρώπινο σώμα εκδηλώνεται συχνά μέσα από δυσκολίες στον ύπνο και αισθητή μείωση ή υπερβολική αύξηση της ποσότητας της πρόσληψης τροφής.

Απότομες αλλαγές στα συναισθήματα του παιδιού. Η έκφραση λύπης, η υπερβολική "γκρίνια", η υπερβολική για την ηλικία προσκόλληση στη μητέρα, η απόσυρση, ο υπερβολικός θυμός είναι ιδιαίτερα συνήθεις συναισθηματικές αντιδράσεις άγχους.

Εφιάλτες κατά τη διάρκεια του ύπνου και δυσκολία του παιδιού να κοιμηθεί μόνο του στο κρεβάτι. Με την προϋπόθεση ότι αποκλείονται συγκεκριμένοι οργανικοί παράγοντες, η διάρκεια και η ποιότητα του ύπνου κατά τη βρεφική και την προσχολική ηλικία καταδεικνύει πόσο ήρεμο ή αγχωμένο αισθάνεται ένα παιδί.

Εκδήλωση συμπεριφορών «τικ», τραυλισμός, δυσκολία στην ομιλία (ενώ έχει κατακτηθεί) και απότομες κινήσεις του σώματος. Είναι περισσότερο χαρακτηριστικές αντιδράσεις άγχους που χρήζουν άμεσης θεραπευτικής παρέμβασης μέσα στην οικογένεια. Κάποιες φορές η υπερβολική ένταση εκτονώνεται "κεκαλυμμένα" ακόμη και μέσα από υπερβολικά βίαια παιχνίδια με άλλα παιδιά ή με μία άνευ λόγου υπερδιέγερση ή υπερκινητικότητα.

Συμπεριφορές που παραπέμπουν σε μικρότερα αναπτυξιακά στάδια ("παλιμπαιδισμός"). Π.χ. το μάσημα των μαλλιών ή του δαχτύλου.

Δυσλειτουργία στα έντερα. Τάση για διάρροια ή επίμονη και μακράς διάρκειας τάση για δυσκοιλιότητα. Κοιλιακοί πόνοι που δεν συνδέονται με εμφανή οργανική αιτία.

Η ενίσχυση της ικανότητας των γονέων να αντιλαμβάνονται με ευαισθησία και με συνέπεια τα σημάδια άγχους που εκδηλώνουν τα μικρά παιδιά ενισχύεται μέσα από τη διαδικασία της Συμβουλευτικής Γονέων. Σε πιο δύσκολες περιπτώσεις, όταν το άγχος των μικρών παιδιών είναι άμεσα συνδεδεμένο με οικογενειακές δυσκολίες ή με συναισθηματικές δυσλειτουργίες των γονέων συστήνεται η Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία, Ατομική ψυχοθεραπεία των γονέων ή η Συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία του ίδιου του παιδιού.