top of page

Τα 5 στάδια της απώλειας και του πένθους


Η εμπειρία του πένθους είναι μία πολύ βαθιά, εσωτερική διεργασία που συνοδεύεται από έντονο ψυχικό πόνο, απόγνωση και άλλα επώδυνα συναισθήματα. Όμως, παράλληλα είναι και μία φυσιολογική αντίδραση, που αναπόφευκτα εκδηλώνουν όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται αντιμέτωποι με την οριστική απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου (είτε λόγω θανάτου είτε λόγω αποχωρισμού). Εκτός από την παραπάνω περίπτωση, πένθος βιώνουν και οι άνθρωποι που βρίσκονται αντιμέτωποι με το γεγονός ότι πάσχουν από μία πολύ σοβαρή ασθένεια, η οποία απειλεί άμεσα τη ζωή τους.


Για την καλύτερη κατανόηση των εσωτερικών διεργασιών και των ψυχολογικών αντιδράσεων τις οποίες εκδηλώνουν οι άνθρωποι που βρίσκονται σε πένθος έχουν προταθεί 5 διαφορετικά στάδια. Τα στάδια αυτά δεν έχουν απαραίτητα προκαθορισμένη σειρά και η μετάβαση σε κάθε επόμενο δε συνεπάγεται ότι ο άνθρωπος που πενθεί δεν είναι φυσιολογικό να βιώνει ταυτόχρονα συναισθήματα που ανήκουν σε δύο διαφορετικά στάδια ή σε ένα προηγούμενο στάδιο.


Έτσι, συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, τα στάδια της απώλειας και του πένθους είναι τα εξής:

  • Το στάδιο της άρνησης και της απομόνωσης. Αρχικά, για να διαχειριστεί κάποιος το «σοκ» της δυσάρεστης είδησης μίας απώλειας δυσκολεύεται να πιστέψει ότι συνέβη στην πραγματικότητα. Στη φάση αυτή οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται ότι: «Αυτό αποκλείεται να συμβαίνει, κάποιο λάθος έγινε» ή «Αυτό δεν μπορεί να συνέβη σε ‘μένα». Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση συνήθως δεν είναι σε θέση να μιλήσουν σε άλλους, απομονώνονται και προσωρινά «παίρνουν απόσταση» από το δυσάρεστο συμβάν για να μπορέσουν να διαχειριστούν τον «χείμαρρο» των επώδυνων συναισθημάτων που τους κατακλύζει.

  • Το στάδιο του θυμού. Μετά την απομόνωση και την άρνηση της απώλειας ακολουθεί η επαναφορά στην πραγματικότητα. Στο στάδιο αυτό ο άνθρωπος καλείται να έρθει σε άμεση επαφή με τον εσωτερικό του πόνο και να πάψει να αρνείται την ύπαρξή του. Επειδή στη φάση αυτή οι περισσότεροι άνθρωποι δεν «αντέχουν» ή δεν είναι προετοιμασμένοι να βιώσουν την εσωτερική οδύνη της απώλειας, συχνά ο πόνος τους μετατρέπεται σε θυμό. Ο θυμός αυτός άλλοτε απευθύνεται σε άτομα του περιβάλλοντός τους και άλλοτε στο άτομο που αποχώρισε από τη ζωή του ανθρώπου που πενθεί. Αρκετοί άνθρωποι στη φάση αυτή αισθάνονται ενοχή, γεγονός που τους κάνει να θυμώνουν με τον ίδιο τους τον εαυτό.

  • Το στάδιο της διαπραγμάτευσης. Στο στάδιο αυτό ο άνθρωπος κατακλύζεται από σκέψεις που αφορούν κυρίως το τι διαφορετικό θα μπορούσε να είχε κάνει προκειμένου να απέφευγε την απώλεια που βιώνει. Στόχος αυτής της αντίδρασης είναι η προσπάθεια επανάκτησης του ελέγχου απέναντι σε μία κατάσταση που στην πραγματικότητα δεν μπορεί να αλλάξει. Πρόκειται για έναν ακόμη τρόπο να «προστατέψει» κανείς τον εαυτό του από τον επώδυνο και αμετάκλητο χαρακτήρα της απώλειας.

  • Το στάδιο της κατάθλιψης. Στη φάση αυτή ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τον οριστικό χαρακτήρα της απώλειας που έχει βιώσει, νιώθει βαθιά θλίψη και δυσκολεύεται να διεκπεραιώσει ακόμη και τις καθημερινές του υποχρεώσεις. Συχνά κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου οι άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν ακόμη και δραστηριότητες που άλλοτε τους προκαλούσαν ευχαρίστηση. Άλλοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον ύπνο ή στην όρεξή τους για φαγητό. Οι παραπάνω αντιδράσεις, εφόσον δεν διαρκέσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι φυσιολογικές. Εάν όμως η εικόνα αυτή παραταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε η αναζήτηση υποστήριξης από ψυχολόγο κρίνεται απαραίτητη.

  • Το στάδιο της αποδοχής. Το στάδιο αυτό δεν κατακτάται από όλους τους ανθρώπους που βρίσκονται σε πένθος ή βιώνουν κάποια άλλη σοβαρή απώλεια στη ζωή τους. Όπως μάλιστα επισημαίνουν κάποιες έρευνες, η απώλεια ενός παιδιού είναι μία κατάσταση που ο γονέας δεν μπορεί να ξεπεράσει ποτέ. Σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις απώλειας, η φάση της αποδοχής χαρακτηρίζεται από συναισθήματα υγιούς απόσυρσης και από ηρεμία. Οι άνθρωποι που βιώνουν αυτή την κατάσταση δεν ξεχνούν εντελώς την απώλεια που βίωσαν, όμως μαθαίνουν να ζουν με αυτή και αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να συνεχίσουν τη ζωή τους. Στη φάση αυτή οι άνθρωποι τείνουν να συνάπτουν καινούριες σχέσεις, να ανακτούν την αισιοδοξία τους και την όρεξή τους για νέες εμπειρίες. Η ψυχοθεραπεία είναι μία διαδικασία που συχνά διευκολύνει τη μετάβαση του ανθρώπου που πενθεί στο στάδιο της αποδοχής και στην ομαλή συνέχιση της ζωής του.


Αναφορά

Kubler-Ross, E. (1969). On death and dying. New York: The Macmillan Company.

Πρόσφατα Posts